vrijdag 7 november 2014
zondag 26 oktober 2014
45.
Kazemattenreeks
Vanaf
deze plek bij de Lambalgerbrug kunt u over de Liniedijk naar de Broekerbrug lopen (zie het bovenstaande kaartje).
Het klompenpad volgend komt u eerst het punt tegen, waar de Lunterse Beek het Valleikanaal binnenstroomt.
Het klompenpad volgend komt u eerst het punt tegen, waar de Lunterse Beek het Valleikanaal binnenstroomt.
 |
Bij het Valleikanaal en Lunterse
beek zijn in de zomer veel weidebeekjuffers te vinden.
Foto: Herman van de Bijtel
|
Vervolgens
vindt u 5 kazematten type S 3 en 1
flankerende kazemat aan de binnenzijde van de linie. Niet ieder kazemat is goed
zichtbaar! Ze dateren allemaal uit 1939-1940 en zijn van Nederlandse makelij.
Neuskazemat
 |
De neuskazemat is een flankerende
of B-kazemat. Hij was voorzien van een zware mitrailleur en heeft in
tegenstelling tot de S3 kazematten maar één schietgat.
|
Regen van granaten
Op
10 mei 1940 worden de militairen hier beschoten door Duitse vliegtuigen.
Gespannen wacht men af wanneer de Duitse grondtroepen zullen arriveren. Op
Pinkstermaandag, 13 mei is het zover. Gedurende 7 uren komt hier een regen van
granaten neer, afgeschoten door de Duitse artillerie. Sergeant Wassenman:
“Granaten vliegen over en weer, mitrailleurs ratelen, geweerschoten knallen.”
’s
Avonds is de strijd alweer voorbij. De Grebbelinie wordt opgegeven en de
militairen moeten terugtrekken naar de Hollandse Waterlinie.
Meer
informatie in het museum “Grebbelinie in het vizier”
44.
Post van Lambalgen
 |
De post van Lambalgen dateert uit 1793, en is
aangelegd om de oprukkende Fransen tegen te houden. Foto: Lia van Burgsteden
|
De
Post van Lambalgen ligt tegenover de Lambalgerkeerkade. Als er een vijand zou
naderen over de kade, kon deze vanaf deze Post worden beschoten.
 |
De Lambalgerkade is nog steeds te zien vanaf deze plek, de sluis in het Valleikanaal is er niet meer. |
Replica
Het huidige werk is een replica van de Post, zoals het ingericht is in 1793 en bedoeld om de Fransen tegen te houden. Het deel van de post ten westen van de Lambalgerbrug is gerestaureerd in 2013/2014.
Het huidige werk is een replica van de Post, zoals het ingericht is in 1793 en bedoeld om de Fransen tegen te houden. Het deel van de post ten westen van de Lambalgerbrug is gerestaureerd in 2013/2014.
 |
Bouwtekening van de Spaanse redoute,
een stenen toren, die hier gestaan heeft.
|
 |
De Lambalgerkeerkade is aangelegd
om het inundatiewater uit de 3e kom tegen te houden.
Kaart: provincie Utrecht
|
Kazematten
De
2 kazematten dateren uit 1939. De losliggende betonnen elementen dienden voor
een PAG-opstelling (Pantser Afweer geschut).
Meer
informatie in het museum “Grebbelinie in het vizier”
43.
Kazemat en natuur Liniedijk
Dit
is een Nederlandse kazemat die is gebouwd in 1939-1940. Omdat hij uitstekende
pinnen bovenop het dak heeft voor camouflagemateriaal, werd hij ook wel
stekelvarken genoemd.
Flora en fauna op de Liniedijk
 |
Het zal er bij deze kazemat tijdens
de meidagen van 1940 ongeveer zo hebben uitgezien als op de foto hierboven. Foto: Lia van Burgsteden
|
Langs
de hele Grebbelinie zijn vele van dergelijke kazematten gebouwd.
 |
Kaart van de Grebbelinie met de
inundatievelden in 1940. Op het traject van Veenendaal tot Hoogland (groene
lijn) ligt de bijna 30 km lange Liniedijk.
Kaart: Provincie Utrecht.
|
 |
| Loopgraaf uit 1940 nabij deze plek van Lambalgen. |
Aan
de vegetatie op de Liniedijk is te zien hoe het beheer ter plaatse is. Het gras wordt op deze plek gemaaid. Waar niet wordt gemaaid of dieren grazen vinden we
veel bomen en struiken zoals bramen.
 |
Het groot dikkopje snoept graag van
de nectar in de bloemen van de braam. Deze dagvlinder wordt regelmatig gezien
op de Liniedijk.
Foto: Herman van de Bijtel
|
 |
Reeën vinden een goede rustplek tussen
de struiken en bomen op de Liniedijk.
|
42.
Coupures
In 2014 zijn op 6
verschillende doorsnijdingen in de liniedijk coupures aangelegd. De wanden zijn
aangelegd met jutezakken gevuld met cement. Zo is het effect van zandzakken
ontstaan. Hiermee wordt als aanvulling op het verleden een stuk liniedijk van 10 km tussen de
Asschatterkeerkade en de Post van Lambalgen zichtbaar.
 |
De coupure laat zien dat het een
dijk is voor waterkering en verdediging (verhoogde borstwering en daarachter
een lage brede walgang voor de militairen)
|
 |
Het Valleikanaal is hier door de
bedding van de Lunterse beek aangelegd. Deze beek ontspringt, de naam zegt het
al, bij Lunteren. Het Valleikanaal werd gegraven tussen 1937 en 1941.
|
 |
Een laag gelegen Vallei met veel
beken is gemakkelijk onder water te zetten om een vijand tegen te houden.
|
Meer informatie in het museum “Grebbelinie in het
vizier”
41.
PAG-kazemat
Tijdens
de aanleg van de replica van de loopgraaf werd een betonnen element
aangetroffen. Dit was voorzien van de ingekraste letters PAG, wat bleek te
staan voor Pantser Afweer Geschut.
 |
| Foto: Lia van Burgsteden |
Replica
De
oorspronkelijke veldkazemat is gebouwd tijdens de mobilisatieperiode van
1939/1940. Nadat de bouw van de replica van de loopgraaf voltooid was, is de
PAG-kazemat toegevoegd. Deze kazemat werd en is gebouwd met veelal natuurlijke
materialen.
Uitzicht 1940
Vanuit
het schietgat kijk je nu uit over groene weiden. In 1940 waren dat oneindige
watervlaktes. |
De
inundatievelden in 1939-1940. Kaart: provincie Utrecht
|
Uitzicht 1832
 |
In 1832 keek je vanuit deze plek
uit op een groot heideveld en een akker, zo is op een oude kaart te zien.
|
Meer informatie bij het
museum “Grebbelinie in het vizier”
40.
De loopgraaf
De hier aanwezige loopgraaf is een replica van een
loopgraaf, zoals deze tijdens de mobilisatieperiode van 1939/1940 aangelegd is
als deel van de verdedigingslinie de “Valleistelling” . Tussen Rhenen en
Spakenburg zijn kilometers van dit soort loopgraven aangelegd.
 |
Nederland Paraat in deze loopgraaf.
Foto: Grebbelinie in het Vizier.
|
 |
Verdediging met behulp van een waterlinie: moeilijk te passeren watervlaktes en dijken
waarin een leger zat verschanst. Tekening: Lia van Burgsteden
|
Het was de bedoeling dat de weilanden aan de
overzijde (oostzijde) onder water kwamen te staan. In de volksmond was de linie
beter bekend als de “Grebbelinie”.
 |
Inundatievelden bij de Grebbelinie,
een waterlinie.
Foto: Historische Kring Leusden
|
39.
Uitkijkpost
Dit is een replica van één van de uitkijkposten in
een boom, zoals die er in 1939/1940 diverse rondom het dorp Scherpenzeel waren.
Hierdoor was men in staat tijdig waar te nemen wanneer er een vijand naderde.
Ordonnans
 |
Een ordonnans bij Hoeve de Beek,
gespeeld door een lid van de re-enactment groep Nederland Paraat. Foto
Grebbelinie in het Vizier.
Contact
tussen de posten verliep per telefoon en/of ordonnansen. Als er een vijand
naderde konden de militairen in de loopgraven gewaarschuwd worden en in de hoogste staat van paraatheid worden
gebracht.
Uitkijkpost in de watertoren
 |
De watertoren dateert uit 1937 en
heeft in de oorlog dienst gedaan als uitkijkpost.
Foto: Wikipedia
|
 |
De boerderij Hoeve de Beek dateert uit 1880 en is
gebouwd op de contouren van een oudere boerderij met de naam Cleijn Davelaar.
|
 |
Meer
informatie in het museum “Grebbelinie in het vizier
Het museum bevindt zich in een
schuur van Hoeve de Beek.
Openingstijden
mei t/m sept: di,
wo, vr en za van 10.30 tot 15.00 uur en op afspraak.
|
38.
Kazemat
 |
Deze Nederlandse kazemat had één
ingang. De andere openingen zijn schietgaten. Loop eens om de kazemat heen om
de schietgaten te tellen.
|
De kazemat is gebouwd tijdens de mobilisatieperiode
van 1939/1940 en maakte deel uit van de verdedigingslinie de “Valleistelling”
(een waterlinie). In de volksmond beter bekend als de “Grebbelinie”.
Stekelvarken
Deze
kazemat is van het S-3 type. De meer populaire benaming onder de soldaten was
“Stekelvarken”. De bemanning bestond uit 2 personen die de mitrailleur bedienden.
 |
Een lichte mitrailleur die in mei
1940 werd gebruikt in de Nederlandse kazematten.
|
Natuur
Na 1951 kon de natuur zijn
gang gaan op de liniedijken. Naast deze kazemat zien we op de natte lage
plekken elzen en wilgen en op de hogere droge delen eiken en hazelaars.
 |
Wilgenkatjes
leveren veel stuifmeel voor insecten zoals bijen.
|
Meer informatie in het museum “Grebbelinie in het
vizier”.
37.
De Pothbrug
 |
Gebouwen van Armen de Poth in
Amersfoort met hofje.
|
Vanaf deze plek is de sluis en de Pothbrug over het Valleikanaal te zien, de voormalige Lunterse Beek. De
Pothbrug dankt zijn naam aan de Stichting ‘Armen de Poth’ in Amersfoort. Deze
liefdadige instelling uit 1350 bezat grote stukken land naast de Pothbrug.
Opgeblazen in 1940
 |
De Pothbrug in 1939.
Foto: Stichting Oud Woudenberg
|
Toen tijdens de evacuatie op 11
en 12 mei 1940 de bewoners uit Scherpenzeel waren vertrokken naar station
Woudenberg-Scherpenzeel werden de wegen afgesloten en de Pothbrug om kwart voor
acht in de avond op 12 mei 1940 opgeblazen.
Victory-bridge in 1945
 |
De Victory-bridge in 1945.
Foto: Grebbelinie in het Vizier
|
Duitse
troepen bliezen de Pothbrug op tijdens de terugtocht van de Grebbelinie (toen
Pantherstellung) in mei 1945. Britse ‘Royal Engineers’ hebben toen een nieuwe
noodbrug de zogenaamde Victory-Bridge aangelegd.
Damsluis
 |
Damsluis bij de Pothbrug uit 1865.
Er stond een huisje naast waarin de schotbalken lagen om de sluis te dichten.
De Stationsstraat diende namelijk als keerkade voor het inundatiewater.
|
Wederopbouwboerderij
 |
Aan de overkant van het
Valleikanaal ligt de wederopbouwboerderij Groot Vlastuin. De boerderijen die in
het schootsveld van de linie lagen werden afgebrand en in de oorlog weer
opgebouwd.
|
Meer informatie in het museum “Grebbelinie in het vizier”.
36.
Duitse bunker
Deze
Duitse bunker (R703) werd gebouwd in 1944. De voormalige Valleistelling van
1940 werd door de Duitsers weer in
gebruik gesteld. De naam werd echter gewijzigd in de voor hen meer toepasselijke
naam “Pantherstellung”.
Bevrijders kwamen uit het oosten
De
inrichting van deze Pantherstelling was oorspronkelijk naar het westen gericht,
vandaar dat het schietgat van deze bunker noordwestelijk is gesitueerd. De
Canadezen en Engelsen kwamen echter vanuit het oosten over de Veluwe.  |
Uit het schietgat stak de loop van
een groot kanon waarmee vijandelijke tanks konden worden uitgeschakeld.
Foto: Lia van Burgsteden
|
Pakje sigaretten
De
Duitse Wehrmacht riep vrijwilligers op om te komen werken aan de Pantherstellung
bij Woudenberg: “Volledige verzorging, alsmede wekelijks een pakje sigaretten.
Dagloon f 5,-“, is op de affiches te lezen.
Dassen
Tegenwoordig
is de Grebbelinie een natuurgebied. Er komen veel soorten dieren voor zoals
dassen.
 |
Een das. Bron Wikipedia.
|
Meer
informatie in het museum “Grebbelinie in het vizier”
vrijdag 24 oktober 2014
35. De Nieuwe Zevenmorgen
 |
| Boerderij de Nieuwe Zevenmorgen in 1928. Foto: Alice van Ginkel, Valleisport. |
Naast de dijk zie je boerderij de
Nieuwe Zevenmorgen liggen. Deze boerderij is in 1914 gebouwd.
Akkers
Eeuwenlang zijn er vele gewassen
geteeld op het boerenland langs de Grebbelinie. Op de akkers stonden boekweit,
gerst, tarwe, rogge en haver. In de 19e eeuw waren ook nog heidevelden
te zien (roze op onderstaande kaart).
 |
| Kampenlandschap rond boerderij de Nieuw Zevenmorgen op een kaart uit 1905. Je ziet verspreid liggende boerderijen met hoekjes land van allerlei vormen. |
Kampenlandschap
Je kan zien dat het land rond de
boerderij hoger gelegen is op een dekzandrug. Dekzandruggen zijn zo’n 10.000
jaar geleden ontstaan in de Gelderse Vallei. De wind blies het zand op tot
zandduinen. Op de dekzandruggen ontstonden rond het jaar 1000
kampenlandschappen door landbouwers die steeds een nieuw hoekje land
ontgonnen.
 |
| Militairen die tijdens de mobilisatie van 1939-1940 aan de Grebbelinie werkten rusten hier even uit naast boerderij De Nieuwe Zevenmorgen. |
In boerderij de Nieuwe Zevenmorgen organiseert Valleisport allerlei
groepsuitjes op afspraak.
34. De Roffelaarskade
Vanaf deze plek is de stuw van
Roffelaar te zien. Het waterschap Vallei en Veluwe kan met behulp van deze stuw
de waterstand in het Valleikanaal regelen.
Dam bij oorlogsdreiging
In de sleuven van de sluismuren (zie
foto hierboven) kon bij oorlogsdreiging een dam worden geplaatst. Daardoor
overstroomde het Valleikanaal. Zo konden
de landerijen naast het kanaal van een laag water worden voorzien. Om dit water
niet naar het lagere noorden te laten wegstromen, werden keerkades aangelegd
zoals de Roffelaarskade. Deze kade ligt achter de sluis/stuw.
 |
De Grebbelinie met in blauw het water van de inundatievelden bij
oorlogsdreiging. Bij de rode pijl is de Roffelaarskade te zien. Eén van de
keerkades die het water tegen moest houden.
Kaart: Provincie Utrecht.
|
 |
De Roffelaarskade werd aangelegd in
1744-1745, als onderdeel van de Grebbelinie.
|
 |
Aan boerderij de Roffelaar heeft de Roffelaarskade zijn naam te danken.
|
33. De witte brug
Deze brug staat bekend als de witte
brug en ligt over het Valleikanaal. Dit kanaal is gegraven van 1937 tot 1941 over
de lopen van enkele oude beken. Op deze plek liep vroeger de Lunterse beek.
 |
De Lunterse beek, nog met een meanderende loop op een kaart uit 1905. Bij
het graven van het Valleikanaal is de beek recht getrokken.
|
Door het
rechttrekken van de beek werd een deel van het land van landbouwer Wittenberg
afgesneden. Wittenberg woonde op Ekris. Daarom kreeg hij de beschikking over
een brug om zijn land aan de overkant van het kanaal te bereiken. De brug
heette toen de Wittenberg brug en is later afgekort tot de Witte brug.
Bekenstelsel
De
Lunterse beek maakt deel uit van een stelsel van beken in de Gelderse Vallei.
Door de komvorm en het aanwezige beekwater was de Vallei gemakkelijk onder
water te zetten. Al eeuwenlang wordt een waterbarrière gebruikt om een vijand
op afstand te houden.
 |
Stelsel van beken in de Gelderse Vallei die naar het oosten en noorden
stroomden.
|
 |
Het bijna 40 km lange Valleikanaal is voor een groot deel met de hand
gegraven door werklozen.
Foto: Historische Kring Leusden
|
Abonneren op:
Posts (Atom)